صنعت ساخت تجهیزات جزء اولین صنایع ایجاد شـده در ایـران پس از تـهیه و تدوین بزنامههای عمرانی است.شاید بتوان گفت با ایجاد کارخانه سیروس ارجمند در سال 1326(اسکلتهای فـولادی و مخازن ایران فعلی)در محل تهران نو،اولین کارخانه در این رشتۀ صنعتی شکل گـرفت.این صنعت با تـوجه بـه نوع تکنوژی و امور طراحی و ساخت آن بیش از سایر رشتههای صنعت سنگین مورد توجه قرار گرفته است و هم اکنون کارخانجات زیادی اعم از دولتی و خصوصی به این فعالیت دارند.در مجموع این صنعت شامل طـراحی و ساخت محصولاتی است که وجه غالب روش تولید در آن مجموعهای از روشهای برشکاری،پرسکاری،خمکاری،غلطککاری،سوراخکاری و اتصال اعم از پیچ و مهره،پرچ و یا جوشکاری بر روی انواع مقاطع ورقهای فلزی است.لذا طیف رشتههای این صنعت نـیز بـسیار گسترده است که از آن جمله میتوان از ساخت انواع مخازن،اسکلتهای فلزی،تجهیزات کارخانهسازی،کارخانجات گچ و آهک و سایر محصولات ساختمانی،پلههای برقی،آسانسور،نوار نقالهها،ماسهشور،دیگهای بخار،گرمکنندهها، سردخانهها،برجهای خـنککننده و دسـتگاههای تصفیه آب وفاضلاب،انواع سیلو و...را نام برد.گستردگی این صنعت بهگونهای است که مورد نیاز تقریبا تمامی بخشهای تولیدی در جامعه است.بخش ساختماتی،نیرو،نفت،مسکن، صنایع،معادن و فلزات بـیش از سـایر بخشها به آن وابستهاند.وابستگی عمده این صنعت به خارج از کشور بجز تکنولوژی و امور مربوط به طراحی و ساخت عمدتا مواد اولیه است که به علت جوابگو نبودن بخش مـعادن و فـلزات بـویژه در زمینۀ تولید انواع ورق،مشکلاتی را بـرای ایـن صـنعت بوجود آورده است.
در این گزارش سعی بر آن است تا واحدهای تولیدی عمده ساخت تجهیزات دولتی بطور اختصار مورد بررسی و مطالعه قرار گـیرند.لازم بـه تـوضیح است که بجز این واحدها،دهها واحد خـصوصی دیـگر نیز در کشور موجود است که هریک توانایی قابل توجهی را در این رشته صنعتی دارا هستند.با تمام سعی و کوششی که در جـهت بـدست آوردن آمـار لازم جهت تکمیل جداول اطلاعاتی سازندگان ساخت تجهیزات بعمل آمـد تا زمان تهیه گزارش برخی از آمارها حاصل نگردید که با علامت * نشان داده شدهاند و علامت خط تیره صرفا بـرای عـدم وجـود آن فعالیت ذکر شده است.
معرفی سازندگان عمده ساخت تجهیزات
در ایـن بـخش تاریخچهای از وضعیت هر شرکت بطور اختصار آورده شده است.بجز شرکتهای آمده در این گزارش،ماشینسازی اراک و صـنایع آذر آب از عـمدهترین کـارخانجات ساخت تجهیزات در کشور بشمار میروند که با توجه به اینکه قبلا در گـزارشات مـربوط بـه ماشینسازی مورد بحث قرار گرفتهاند،لذا از تشریح مجدد آنها خودداری میشود.
1-شرکت اسکتهای فولادی و مـخازن ایـران
ایـن شرکت در سال 1327 تحت عنوان کارخانه مهندس سیروس ارجمند شروع به فعالیت نمود و در سال 1338 در واحـدهای مـتعدد صنعتی به ساخت محصولاتی مانند پیچ و مهره فولادی و پروفیلهای باز و بسته،مخازن ثـابت و مـتحرک مـواد نفتی و آب و ساختمان فلزی و اسکتهای فولادی مشغول بود.
در سال 1353 به شرکت نسبی تغییر نام یـافت و از تـوسعه نسبتا خوبی برخوردار بود.در زمان انقلاب مدیران این کارخانه به خارج از کشور فـرار نـمودند و کـارخانه،ملی اعلام گردید و پس از تاسیس وزارت صنایع سنگین، تحت پوشش سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران قرار گـرفت.
عـمده محصولات این شرکت در حال حاضر عبارتند از:اسکلت فلزی (سوله)،مخازن زمینی ایـستاده و سـوخت و مـایعات دیگر،برجهای آب، سیلوهای ذخیره سیمان و سایر محصولات فلزی بنا به نیاز و سفارش کارفرما. هم اکـنون بـا تـوجه به عدم تخصیص ارز به این کارخانه بعد از سال 65 به علت سهمیهبندی ارز بـا تـوجه به اولویتگذاری محصولات صنعت سنگین،کلیه تولیدات این شرکت از طریق سفارش و عقد قرارداد انجام میگیرد،ظـرفیت اسـمی این کارخانه حدود 5000 تن برآوردشده است.
2-شرکت آونگان
این شرکت در سال 1353 بـمنظور تـولید انواع دکلهای فلزی انتقال نیرو با مـشارکت سـازمان گـسترش و نوسازی صنایع ایران و شرکت ساتکاپ تشکیل گـردید.سـرمایه اولیه آن معادل 10 میلیون ریال و محل کارخانه در اراک است.
ظرفیت این کارخانه تا 15 هـزار تـن در سال ذکر شده است.
طـبق اسـاسنامه هدف از تـشکیل ایـن شـرکت طرح،محاسبه،تهیه،ساخت، گالوانیزه و مـونتاژ قـطعات و اتصالات و بستها و پیچها و مهره و واشر مربوط به برجهای فلزی انتقال نیروی فـشار قـوی و فشار ضعیف و اسکلت فلزی بستها و آزمـایش قطعات و واردات مواد اولیـه و خـام و قطعات نیمه ساخته و فروش و صـادرات تـولیدات کامل یا نیمه ساخته و انجام کلیه عملیات بازرگانی است.
این شرکت هماکنون بـا اسـتفاده از نیروهای متخصص و کارآمد و وجود مـاشینآلات،مـناسب و بـهرهمند بودن از امکانات فـنی و کـامپیوتری به عنوان یکی از تـولیدکنندگان دکـلهای برق در خاور میانه شناخته میشود که از کیفیت مطلوب و قدرت صادراتی بالقوه و بالفعلی برخوردار اسـت.
3-کـمک فنر ایندامین
این شرکت در سال 1346 و پس از انـعقاد قـرارداد استفاده از طـرح لیـسانس کـارخانه آرمسترانگ انگلیس،و تهیه مـقدمات با سرمایهای معادل سی میلیون ریال و بمنظور بهرهبرداری و تولید فروش محصولات صنعتی بویژه کمک فـنر و اشـتغال به سایر امور صنعتی و تولیدی تـشکیل گـردید.کـارخانه ایـندامین نـیز از جمله کارخانجاتی اسـت کـه از سال 65 با قطع ارز دولتی مواجه گردیده و کلیه سفارشات را براساس عقد قرارداد با شرکتها و افراد خصوصی بـه مـورد اجـرا میگذارد.فروش تولیدات عمدتا به کارخانجات اتـومبیلسازی تـحت پوشـش سـازمان گـسترش و نـوسازی صنایع ایران و سپس به نمایندگان ادارات بازرگانی در شهرستانها و سایر سازمانهای دولتی و نهادهای انقلابی صورت میگیرد.
4-شرکت تولیما:
شرکت تولیما در سال 1346 تاسیس گردید و در سالهای اولیه،کارهایی چون تعمیر و سـرویس،خرید و فروش ماشینآلات سنگین را انجام میداد. بعد از آن به واردات ماشینآلات سنگین و لوازم یدکی مربوطه و همزمان با این نوع واردات به تولید انواع دامپر،بتونیر،کاوان،تسمه نقاله،تاسیسات شن و ماسه و...پرداخـت.
در حـال حاضر نیز تولیدات تولیما ساخت دستگاههای تولیدی و تاسیسات شن و ماسه و دستگاههای سنگشکن و دامپر است که این شرکت نیز مانند دیگر سازندگان این محصولات به علت عدم تخصیص ارز کافی جـهت واردات لوازم یـدکی و کمبود شدید قطعات از طریق عقد قرارداد با سفارشدهندگان به شرط تامین مواد و قطعات اقدام میکند.
5-شرکت رادیاتور اتوموبیل:
شرکت رادیاتور اتوموبیل ایران در سـال 1353 تـاسیس گردید.فعالیت این شرکت بـرطبق اسـاسنامه عبارت است از تاسیس و ادارۀ کارخانه رادیاتورسازی،بهرهبرداری و تولید و فروش محصولات کارخانه مذکور و اشتغال به سایر امور صنعتی و تولیدی که بهطور مستقیم و یا غیرمستقیم با فـعالیت فـوق الذکر مربوط است از جـمله وارد نـمودن مواد اولیه و ماشینآلات مورد نیاز تولیدات و همچنین صادرات محصولات تولید شده و اخذ نمایندگی برای تمام یا قسمتی از مواد و در عین حال اقدام به هرگونه عملیات صنعتی و تولیدی برای تهیه مواد اولیـه و قـطعات که بهطور مستقیم یا غیرمستقیم در ساخت و کاربرد رادیاتور مورد نیاز است.
از عمده مشکلات این شرکت طی چند سال اخیر کمبود مواد اولیه و عدم امکان تامین مواد تکمیلی زنجیره تولید کـشور بـوده است.
6-شـرکت سهامی خاص رادیاتور ایران:
شرکت یاد شده در سال 1340 و به منظور ساخت انواع رادیاتورهای مخصوص از قبیل کامیون،تـراکتور و وسائط نقلیه موتوری،واردات ماشین آلات و مواد اولیه مورد مصرف کارخانه،فروش فـرآوردههای خـودرو و در صـورت امکان صادرات تاسیس گردید.این شرکت نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی،ملی اعلام گردید و در سالهای اخیر با تـوجه بـه اقدامات انجام شده توانسته است نسبت به ساخت نمونههای رادیاتوری مختلف منجمله رادیـاتور پژو،رنـو،تـانکهای تی 55 و نفربر،جیپ تویوتا،جیب کرهای و نیسان پاترول اقدام کند و راههای بازاریابی و بالنتیجه توسعه صـادرات این محصولات را فراهم سازد.
7-شرکت سولیران:
شرکت عام سولیران در سال 1343 تحت نام«شـرکت سهامی خاص ساختمانهای فـولادی ایـران»با سرمایه 24 میلیون ریال تاسیس و شروع به کار نمود.موضوع شرکت ساخت اسکلت فلزی و قطعات آن تحت لیسانس کارخانجات سوله آمریکا بوده است.در سال 1347،سرمایه شرکت به یکصد میلیون ریال و در سـال 1352 به دویست میلیون ریال و بعد از آن به چهار صد و پنجاه میلیون ریال افزایش یافت.بعد از انقلاب اسلامی،این شرکت ملی اعلام گردید و تحت نظارت سازمان صنایع ملی ایران قرار گرفت و پس از آن به سـازمان گـسترش و نوسازی صنایع ایران واگذار گردید.
محصولات عمدۀ این شرکت اسکلا فلزی(سوله)کارخانهها،انبارها، سردخانهها و سالنهای ورزشی است.در چند سال اخیر این شرکت توانسته است در زمینههای زیر چه در داخل و چـه در خـارج از کشور گامهای مفید و مؤثری را بردارد که از آن جمله میتوان ساخت و نصب اسکلت فلزی شهر صنعتی در بحرین،تعمیرگاه کرایسلر کویت،آشیانه هواپیما در دوبی، تاسیسات ذخیرهسازی مواد اولیه و روغن نباتی در بـندر عـباس،تاسیسات سیمان آبیک،مجموعه ورزشی آزادی،سیستمهای تهویه طبیعی مجتمع فولاد مبارکه اصفهان و...را نام برد.
8-شرکت مهندسی فیروزا
شرکت فیروزا در سال 1345 تاسیس و در سال 1349 به مرحله بهره برداری رسید.مـوضوع فـعالیت ایـن شرکت عبارت است از تاسیس دسـتگاههای کـارخانجات بـهمنظور ساخت ماشینآلات صنعتی و اشتغال به هرگونه فعالیت قانونی،فروش و توزیع محصولات در داخل و خارج از کشور،تهیه و تنظیم طرح ماشینهای کارخانجات دیگر و نـصب مـاشینآلات و دسـتگاهها و تجهیزات.
این شرکت نیز مانند سایر دیگر شـرکتهای دولتـی بعد از انقلاب تحت پوشش سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران قرار گرفته است.
9-شرکت صنایع ماشینآلات آسفالت ایران:
این شـرکت در سـال 1345 بـا مسئولیت محدود تأسیس گردید.موضوع آن طبق اساسنامه عبارت است از انـجام کلیه امور تولیدی ساخت ماشینآلات صنعتی و آسفالتپزی و واردات مواد اولیه لازم و وسایل و ماشین الات مورد نیاز و اخذ نمایندگیها اسمی هـریک از مـحصولات عـمده این کارخانه در حدود 500 تن در سال ذکر شده است.
10-شرکت ماشینسازی پارس
ایـن شـرکت در اسفد 1353 با مشارکت صنایع فلزی،ماشین سازی اراک و بخش خصوصی به منظور اداره و نوسازی کارخانه ژ-د-الف- سابق تـاسیس شـد،کـارخانه ژ-د-الف که از نظر دارای کادر و تجهیزات مناسب بود به علت ضعف مدیریت در شـرف ورشـکستگی قـرار گرفت و بنا به توصیه وزارت صنایع و معادن،سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران،اداره امور کارخانه را از نـیمه دومـ سـال 1353 برعهده گرفت.
موضوع شرکت طبق اساسنامه عبارت است از تاسیس و راه انداختن و نوسازی کارخانجات ماشینسازی،فـلزکاری و انـجام هرگونه عملیات فنی و بازرگانی،این شرکت هماکنون علاوه بر کارخانه تهران،در شهرهای اصـفهان (مـجتمع فـولاد مبارکه)قزوین(نیروگاه شهید رجایی)و کارگاه زنجان(سرب و روی)دارای کارگاههای فعال است.
11-شرکت سهامی پاتـله:
ایـن شرکت در سال 1355 با مشارکت سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران شرکت اشتاین مولر آلمـان غـربی بـا سرمایه 5 میلیون ریال و به منظور ساخت،فروش و نصب تاسیسات نیروگاههای برق تاسیس شد و پس از تعیین و تـثبیت مـحل،کارهای ساختمانی و نصب ماشینآلات و تاسیسات آن آغاز شد که به اوجگیری انـقلاب،فـعالیتهای آن مـتوقف و شریک آلمانی از انجام تعهدات سرباز زند.برطبق اساسنامه،موضوع شرکت عبارت است از تولید ژنراتورهای بـخار و وسـایل حـرارتی برای صنایع و نیروگاههای قطعات برای نیروگاههای هستهای،دستگاهها و ماشینآلات برای صنایع شـیمیایی و پتـروشیمی،دستگاههای زبالهسوز برای سوزاندن ضایعات صنعتی و غیرصنتعی،تاسیسات اتصالدهنده لولهها و...
در حال حاضر عمده تولیدات این شـرکت سـاخت سوله،مخازن و امور متفرقه است.
12-ماشینسازی لرستان(مجتمع صنعتی نیر پارس)
شرکت مـجتمع صـنعتی نیر پارس در سال 1355 به منظور احداث کارخانه تـولیدی بـرای سـاخت و نصب محصولات سنگین از قبیل پل،مخازن زمینی و هـوایی و دریـچههای سد و آبیاری و اسکلت فلزی کارخانجات و انبارها و غیره تاسیس گردید.عملیات احداث کارخانه تـا حـدود 85 درصد قبل از انقلاب انجام شـد و در جـریان انقلاب بـا تـاخیر مـواجه گردید.در دیماه سال 1359 مجددا فعالیتهای سـاختمانی و راهـاندازی آن شروع گردید و این کارخانه آغاز به کار کرد.ظرفیت اسمی کارخانه مـعادل 20 هـزار تن محصولات فلزی ذکر شده اسـت که در حال حاضر بـه عـلت عدم تکمیل طرح کلی آن در حـدود 3500 تـن مخازن و اسکلت فلزی است.
13-شرکت نیروپارس:
این شرکت در سال 1337 فعالیت خود را در طرح و اجـرای پروژهـهای ساختمان و عمرانی شروع نموده و بـا احـداث کـارخانه در نزدیکی تهران،اقـدام بـه ساختن و تولید قطعات سـاخته شـده فلزی از قبیل ساخت دریچههای هیدرومکانیکی،اسکلت فلزی،پلهای فلزی و انواع مخازن نمود.نصب قـطعات سـاخته شده و ایجاد راه و همچنین زیرسازی خطوط راهـآهن تـوسط این شـرکت انـجام مـیگردید.از سال 1346،این شرکت بـه فعالیت بندرسازی نیز پرداخت و در سال 1355 مجتمع صنعتی نیرپارش با همکاری این شرکت در لرستان بنا شـد.پس از انـقلاب شرکت مذکور ملی اعلام گردید.
هـم اکـنون بـرطبق اسـاسنامه،فـعالیت این شرکت عـبارت اسـت از اقدام به تاسیس کارخانه صنعتی و تولیدی و ساختن هرگونه اسباب و اثاثیه و لوازم یدکی که برای آبیاری،فلاحت و تـوزیع بـرق و ایـجاد و ساختن و نصب هر نوع کارخانه و یا قـسمتی از کـارخانه تـولیدی کـه مـفید و لازمـ باشد و همچنین انجام پروژههای راهسازی.
14-شرکت صنایع معدنی پارس
شرکت صنایع معدنی پارس(ایران مینتک سابق)در اسفند سال 1350 با سرمایه ده میلیون ریال تاسیس گردید.موضوع شرکت عبارت است از خـرید و فروش و واردات هرگونه ماشینآلات معدنی،صنعتی،تاسیس کارخانه،تولید
و ساخت ماشینآلات و لوازم معدنی و حفاری و سنگبری،صادرات فرآوردههای تولیدی و مواد معدنی،انجام کلیه عملیات حفاری،اکتشافی، بهرهبرداری از معادن و قبول نمایندگی.
15-شرکت وزنه:
شـرکت سـهامی مزنه در سال 1343 و به منظور تولید انواع ماشینآلات صنایع فلزی،واردات و صادرات ماشینآلات و قطعات مواد اولیه تاسیس شد.در سال 1354،این شرکت،مبادرت به دریافت پروانه بهرهبرداری ساخت نوار نقاله،بتونیر،واگـونت،جـراثقیلهای سالن و انبار نمود.این شرکت نیز همانند سایر شرکتهای یاد شده در این گروه،پس از انقلاب برطبق بند ج قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران،ملی اعـلام گـردید.فروش محصولات تولیدی آن نیز بـراساس دریـافت سفارشات از مشتریان انجام میپذیرد،اولویت سفارش با توجه به مشکلات تدارکاتی و ارزی با موسسات دولتی و یا وابسته به دولت و نهادهای انقلابی و پس از آن خصوصی است.
16-شرکت صنعتی شـهید سـلطانی:
در مرداد سال 1346 شرکتی تـحت عـنوان شرکت سهامی«استورک و رکسپور ایران»اقدام به دریافت پروانه تاسیس جهت ساخت انواع لوازم و تجهیزات فلزی صنایع(نفت،شیمیائی،غذایی)مخازن،اسکلت فلزی ساختمان به ظرفیت دو هزار تن قابل توسعه تـا سـه هزار از وزارت اقتصاد نمود.در سال 1348 شرکت مزبور پروانه بهرهبرداری دریافت کرد و در تیر سال 1350
این شرکت بنام طرح و مهندسی پایساز تغییر نام یافت پس از آن نیز در مقادیر ظرفیت آن با توجه به اخذ پروانههای طـرح و تـوسعه تغییراتی داده شـد.در سالهای انقلاب،با فرار سرمایهگذاران و پس از آن جنگ تحمیلی کارخانه بکلی رها شده و مقادیری از ماشینآلات آن نیز صدمه دید.در سـال 61 با دخانیات استانداری خوزستان بالاخره اقدامات لازم جهت ترمیم و راهاندازی آن صـورت گـرفت و پس از وقـوع تصادف برای معاونت عمرانی استانداری خوزستان این کارخانه بنام«شهید سلطانی»تغییر نام یافت.نهایتا اینکه ایـن شـرکت هم اکنون فعال و در حال بهرهبرداری است و ساخت مخازن تحت فشار، مبدلهای حرارتی،مـخازن ذخـیرهای،تـجهیزات پروژههای نفت و گاز و شیمیایی، پتروشیمی،حفاری،آب شیرین کن و صنایع سیمان را در دست اقدام دارد.
موقعیت مکانی ایـن کارخانه با توجه به منابع نفت و گاز زمینه مساعدی را جهت عقد قرارداد تـجهیزات این رشته صنعتی بـرای شـرکت شهید سلطانی فراهم ساخته است.
17-شرکت صنایع فلزی ایران
این شرکت در سال 1347 بمنظور اداره و نوسازی کارخانه ریالکو تاسیس شد.شرکت مذکور قبلا سازنده ظروف لعابی بود که ورشکست شده بود و بـا دخانیات سازمان برنامه و بودجه و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران دارایی آن به شرکت جدید التاسیس«صنایع فلزی ایران»منتقل گردید.
فعالیت این شرکت برطبق اساسنامه عبارت است از:تاسیس و ایجاد و بکار انداختن کـارخانجات صـنعتی و بهرهبرداری از آنها،فروش فرآوردههای صنعتی تولیدی شرکت،مشارکت با اشخاص حقیقی داخلی یا خارجی.
تولیدات فعلی این شرکت عبارت است از ساخت و نصب اسکلت فلزی، لوازم دفتری،طبقهبندی و انبار،کمپ،نصب مـاشینآلات و غـیره.
تحلیلهای آماری
1-وضعیت تولید:
بررسی وضعیت تولید کارخانجات ساخت تجهیزات طی چند سال اخیر نشان میدهد که عمدتا اوج تولیدات این شرکتها در همان سالهای 63 و 64 و 65 بوده است که دوره وفور ارزی بشمار مـیرفت.وابـستگی این صنایع به مواد اولیه خارج از کشور مانند انواع ورق و الکترود نشان میدهد در سالهایی که عبارات ارزی بمقدار کافی تخصیص یافته است،چرخهای این کارخانجات نیز بخوبی بحرکت درآمد و روند تـولید از افـزایش چـشمگیری برخوردار بوده است.بعد از سـال 65 بـا عـنایت به عدم تخصیص ارز به این نوع کارخانجات و در راستای اجرای خط مشیها و سیاستهای صنعت سنگین و رعایت اولویت گشایش اعتبارات ارزی تولید به نـاچار واحـدهای یـاد شده برحسب دریافت سفارش از سایر منابع به تـولید خـود ادامه دادند و از این طریق توانستند ضمن دریافت ارز و یا مواد اولیه مورد نیاز و حفظ اشتغال در جدول شماره 1-آمار نیروی انـسانی طـی سـالهای 69-63
(به تصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ:گزارش ماهانه سازمان گـسترش و نوسازی صنایع ایران-دفتر آمار و پردازش اطلاعات
جدول شماره 2-میزن حقوق و دستمزد پرداخت طی سالهای 69-63 میلیون ریال
(به تـصویر صـفحه مـراجعه شود) مأخذ:گزارشات آماری سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران-دفتر امـار و پردازشـ اطلاعات
کارخانجات به تولید خود ادامه دهند.این سیاست تاکنون نیز ادامه و در حال حاضر نیز عـمدتا از ارز رقـابتی و یـا به صورت دریافت سفارش تولید در حالت انجام است.
2-وضعیت نیروی انسانی و حـقوق و دسـتمزد:
مـروری بر جدول شماره 1 و 2 نشان میدهد که در سال 68 نسبت به سال 62
تقریبا نیمی از کارخانجات سـاخت تـجهیزات نـیروی انسانی خود را اضافه نمودهاند بیشترین این افزایش در شرکتهای نیرپارس و آونگان با افزایش 56 و 24 درصد نـیروی انـسانی است.نیمی دیگر با توجه به کمبود شدید تولید،بناچار نسبت به کـاهش اشـتغال خـود اقدام نمودهاند که در این رابطه شرکت کمک فنرایندامین،رادیاتور اتوموبیل و اسکلتهای فولادی و مخازن ایـران بـیشترین کاهش را داشتهاند.
مقایسه وضعیت تغییرات حقوق و دستمزد در مقابل تغییرات نیروی انسانی روند صـحیصی را نـشان نـمیدهد چرا که در برخی از کارخانجات علیرغم افزایش اندک نیروی انسانی به مقدار زیادی به حقوق و دسـتمزد پرداخـتی آنها افزوده شده و در پارهای از شرکتها ضمن افزایش نیروی کار، کاهش سطح حـقوق دسـتمزد دیـده میشود.البته این موارد بسادگی قابل بررسی
و بحث نیست و موقعیت سطح حقوق و دستمزد و ترکیب نـیروی انـسانی تـغییر یافته در تکتک کارخانجات باید مورد مطالعه قرار گیرد تا بتوان تحلیلی جـامع و صـحیح را در این ارتباط مطرح نمود.
اعتبارات ارزی:
جدول شماره 3 نیز نشان میدهد که اعتبارات ارزی هریک از شرکتها به ویـژه پس از سـال 64 به شدت افت کرده(مانند پاتله،شهید سلطانی،اسکلت فولادی و مخازن ایـران)و در پارهـای از آنها نیز هیچگونه ارزی گشایش نشده است.
البـته در صـورتی کـه میتوانستیم نوع ارز گشایشی درپارهای از کارخانجات را دریابیم تـحلیل بـهتری نیز میسر میشد.
ارزش فروش:
بررسی جدول شماره 4 نشان میدهد علیرغم عدم گشایش اعـتبارات ارزی در بـرخی از کارخانجات تولید و در نتیجه فروش وجـود داشـته است کـه ایـن خـود حاکی از دریافت سفارش بشرط تامین و یـا مـواد اولیه مورد نیاز بوده است.همه کارخانجات به نسبتهای مختلف دارای فروش بـودهاند.البـته قیمتگذاری این سیستم فروش،با تـوافق کارفرما و تولیدکننده صورت مـیگیرد و از سـیستم قیمت بدور بوده است.
مـساله مـهم،استفاده از ظرفیتهای خالی کارخانه و جلوگیری از بیکاری در کارخانجات بوده است.خوشبختانه در حال حاضر نـیز بـسیاری از این کارخانجات با توجه بـه تـجربیات بـدست آمده در این چـند سـال وسیعی در رهایی از وابستگی بـه ارز دولتـی توانستهاند دادهای مهمی را با برخی از ارگانهای انقلابی و اجرایی کشور نمایند و بناچار برای رقابت و بـرآوردن خـواسته کارفرمایان به بهبود کیفیت و رعایت اسـتانداریهای مـورد لزوم نیز هـمت گـماردهاند.چـرا که در صورت رعایت کـیفیت و تعهدات تحویل در زمان مقرر،کارفرمایان خواهند داد تا نیاز خود را از کانالهای دیگر و سایر رقبای داخلی،و یـا خـرید از خارج تامین کنند.
پرداختن به امـر صـادرات و اجـرای پروژهـهای چـندی در کشور شیخ نـشین نـیز از جمله سیاستهای جدیدی است که در این چند سال مورد توجه قرار گرفته است.
کارخانجات سـاخت تـجهیزات در کـشور با سرمایهگذاریهای زیادی بنا نهاده شدهاند و مـیتوانند نـقش بـسزایی در تـامین خـودکفایی صـنعتی و جلوگیری از واردات بسیاری از محصولات صنعتی که سالانه مبالغ کلان ارزی را شامل میشود داشته باشند.این نوع کارخانجات با توجه به نوع ماشینآلات در عین حال میتوانند چند منظوره باشند و بـسیاری از طرحهای صنعتی را اجرا کنند.
یکی از عمده مشکلات واحدهای ساخت تجهیزات،متاسفانه کمبود واحدهای طراحی و مهندسی و بالنتیجه عدم زمینه لازم جهت بهبود دانش فنی و مسائل انتقال تکنولوژی است.
البته این مطلب در سـایر رشـتههای صنعتی کشور نیز دیده میشود.نمیتوان گفت که ضعف سنگین کمبود ماشینآلات و تجهیزات است،بلکه این واقعیت را نباید فراموش کرد که آنچه استفاده بهینه از ماشینآلات را فراهم میسازد نیروی انـسانی فـعال و کارآ و محقق و طراح است.
جداول آماری کارخانجات ساخت تجهیزات نشان میدهد که هریک از شرکتهای ذکر شده واحدهای بزرگ و دارای نیروی انسانی زیادی میباشند کـه مـیتوانند از کارآیی بالاتر و بهتری برخوردار گـردند.
ولی مـتاسفانه نداشتن کافی برای طراحی و نصب و راهاندازی و بالنتیجه اجرای پروژهها توسط آنان باعث گردیده تا با ظرفیت کم و در عین حال در برخی مواقع کیفیت پائین کـار کـنند.بدیهی است اگر ایـن کـارخانجات از ابزار لازم جهت طراحی برخوردار بودند با اندکی فعالیت در زمینه تولید و صادرات میتوانستند هماکنون در کشورهای مجاور،فعالیت زیادی را به اجرا در آوردند و نقش ارزندهای را در این زمینه داشته باشند.
پس باید گفت که اکـنون آنـ فرا رسیده است که این نوع کارخانجات از دید نیروی انسانی،اصلاح ساختار شوند.سیاست رهایی از وابستگی به نفت و استفاده از ارز دولتی با توجه به خط مشیهای اقتصادی جدید زمینه را برای ایـن کـار نیز فـراهم کرده است.پس اگر یک واحد بزرگ صنعتی بخواهد در دوران پر تلاطم رقابتهای فعلی جای پایی برای خود باز کـند باید در درجه اول بتواند مهارت لازم در کسب دانشهای علمی و فنی بویژه طراحی را کـسب کـند تـا توان رقابت در مقابل واحدهای بزرگ صنعتی منطقه و سایر کشورها را که جدول شماره 3-اعتبارات گشایش شده ارزی طی سـالهای 69-63 هـزار دلار
(به تصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ:گزارشات اماری سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایـران-دفـتر آمـار و پردازش اطلاعات
جدول شماره 4-ارزش فروش محصولات به قیمت جاری طی سالهای 69-63 میلیون ریال
(به تـصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ:گزارشات آماری ماهانه سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران-دفـتر امار و پردازش اطلاعات
سالها در ایـن مـوارد به فعالیت اشتغال دارند کسب نماید.
هم اکنون نیز ساخت و اجرای بسیاری از پروژههای صنعتی ملی به برخی از این کارخانجات سپرده شده است که از جمله ساخت بویلرها و مخازن نیروگاه شهید رجایی، پل بـافق-بندر عباس،و اسکلت فلزی بویلرهای شهید رجایی است.امید است که این کارخانجات از این فرصت بدست آمده استفاده لازم را در جهت ارتقاء سطح علمی،کنترل کیفی و رعایت استانداردها بنمایند و حتی به تجهیز خـطوط تـولید خود به وسایل مورد نیاز با توجه به پیشبینیها و آیندهنگریهای درازمدت بپردازد.
بهرحال سیاست جدید یعنی جلوگیری از ورود کالا و واگذاری آن قسمت از کارهایی که توان ساخت داخلی آنها وجود دارد هرچند که مـمکن اسـت در اوایل مشکلاتی را برای کارفرمایان از نظر کیفی و تعهدات زمانی بوجود آورد ولی خود بارقه امیدی است برای استفاده از توانهای داخلی و بالنتیجه وسعت دید و بهرهبرداری مطلوب از ظرفیتهایی که از آنها استفاده چندانی بـعمل نـمیآید.
حذف مقررات و پاگیر منجمله مشکلاتی گشایش اعتبارات ارزی از جمله مسائلی است که دولت باید بدان توجه داشته باشد تا این نوع کارخانجات بقیه در صفحه 82